Sarı nokta hastalığı, tıbbi adıyla yaşa bağlı makula dejenerasyonu (YBMD), gözün retina tabakasındaki makula (sarı nokta) bölgesindeki reseptör hücrelerinin zamanla kaybı sonucu merkezi görmenin bozulması ile ortaya çıkan bir göz hastalığıdır. Bu hastalığa sahip kişilerde görme kaybı öncelikle görüş alanının merkezinde başlar ve zamanla çevreye doğru yayılır. Yani hastalar, kenarları bulanık bir halka gibi görürken, merkeze doğru koyu bir leke ile karşılaşır. Görme tamamen kaybolmaz, ancak görme kalitesi ciddi şekilde düşer.
Peki, sarı nokta hastalığının nedenleri, belirtileri ve tedavi yöntemleri nelerdir? Devamını yazımızda okuyabilirsiniz.
Sarı Nokta Hastalığı Nasıl Gelişir?
Sarı nokta hastalığı (Yaşa Bağlı Makula Dejenerasyonu, YBMD) genellikle iki ana tipe ayrılır. Bu sınıflandırma, hastalığın teşhisi ve tedavi planlamasında büyük önem taşır.
Kuru Tip (Atrofik) Makula Dejenerasyonu
-
En yaygın görülen türdür. Sarı nokta hastalığı olan hastaların %85-90’ında kuru tip görülür.
-
Drusen adı verilen küçük sarı birikintiler makula bölgesinde toplanarak buradaki hücrelerin beslenmesini bozabilir ve zamanla görme kaybına yol açabilir.
-
Hastalık genellikle yavaş ilerler. Ancak bazı durumlarda coğrafik atrofi gelişerek görme kaybı ciddi boyutlara ulaşabilir.
Yaş (Eksüdatif) Tip Makula Dejenerasyonu
-
Hastaların %10-15’inde görülür ancak kuru tipe göre daha hızlı ilerler ve daha ağır seyreder.
-
Makula bölgesinde koroidal neovaskülarizasyon adı verilen anormal yeni damarlar oluşur.
-
Bu damarlar zamanla kanamalar ve sıvı sızıntıları yaparak makula bölgesine zarar verir ve merkezi görme kaybına neden olabilir.
-
Hastalar genellikle ani görme kaybı, merkezde bulanık veya çarpık görme gibi belirtiler yaşar.
Juvenil Makula Dejenerasyonu (Stargardt Hastalığı)
-
Çocukluk ve gençlik çağında görülen genetik kökenli bir makula hastalığıdır.
-
ABCA4 geni mutasyonuna bağlı olarak gelişir ve otozomal resesif kalıtım gösterir.
-
Erken yaşta merkezi görme kaybına, renk görme bozukluklarına ve gece görme problemlerine neden olabilir.
Sarı Nokta Hastalığına Ne Sebep Olur?
Makula dejenerasyonunun kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, bazı risk faktörleri hastalığın gelişiminde etkili olabilir.
Risk Faktörleri
- 65 yaş ve üzerindeki bireylerde daha yaygın görülür.
- Kadınlarda erkeklere göre daha sık rastlanır.
- Ailede sarı nokta hastalığı öyküsü olan kişilerde risk daha yüksektir.
- Açık tenli ve açık renkli gözlü bireylerde hastalık daha sık görülür.
- Sigara içmek, hastalığın oluşma ve ilerleme riskini 2 kat artırır.
- Fazla kilo ve antioksidan bakımından yetersiz beslenme, hastalığın daha hızlı ilerlemesine neden olabilir.
- Yüksek tansiyon, kolesterol ve damar hastalıkları, retina dolaşımını bozarak sarı nokta hastalığı riskini artırır.
Sarı Nokta Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
Sarı nokta hastalığı genellikle yavaş ve sinsi ilerleyen bir hastalıktır. İlk aşamalarda fark edilmesi zor olabilir, ancak ilerleyen dönemlerde şu belirtiler görülebilir:
- Düz çizgilerin eğri veya dalgalı görünmesi (Örneğin; kapı veya pencere çerçevelerinin bozuk algılanması)
- Merkezi görme kaybı (Görüşün ortasında karanlık veya boş bir nokta oluşması)
- Loş ışıkta görme güçlüğü ve daha fazla ışığa ihtiyaç duyma
- Bulanık görme ve odaklanma problemleri
- Yüzleri veya yazıları tanımakta zorlanma
- Renkleri ayırt etme zorluğu
Sarı nokta hastalığı tam körlüğe neden olmaz, ancak ilerleyen evrelerde görme alanının merkezi tamamen kaybolabilir.
Sarı Nokta Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?
Erken teşhis, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak açısından büyük önem taşır. Sarı nokta hastalığının teşhisinde kullanılan yöntemler şunlardır:
- Fundus (Göz Dibi) Muayenesi: Retina tabakasındaki drusen adı verilen sarı birikintiler ve olası retina hasarları tespit edilir.
- Görme Alanı Testleri: Görme kaybı olup olmadığını belirlemek için kullanılır.
- Optik Koherens Tomografi (OCT): Retinanın detaylı yapısını görüntüleyerek hastalığın türünü ve ilerleme seviyesini analiz eder.
- Flöresein Anjiyografi: Damar yoluyla verilen özel boyalar sayesinde retina damarları incelenir ve anormal damar oluşumları tespit edilir.
Sarı Nokta Hastalığının Tedavisi Var mı?
Şu an için sarı nokta hastalığını tamamen iyileştiren bir tedavi yoktur. Ancak ilerlemesini yavaşlatmak ve yaşam kalitesini artırmak için çeşitli tedavi yöntemleri uygulanmaktadır.
Kuru Tip Sarı Nokta Hastalığı Tedavisi
Besin Takviyeleri: Göz sağlığını destekleyen C vitamini, E vitamini, çinko, bakır, lutein ve zeaksantin içeren antioksidan takviyeleri önerilir.
Görme Rehabilitasyonu: Büyüteçler, özel gözlükler ve düşük görme destek cihazları kullanılır.
Teleskopik Lens Ameliyatı: İleri vakalarda göz içine teleskopik lens yerleştirilerek merkezi görme desteklenebilir.
Yaş Tip Sarı Nokta Hastalığı Tedavisi
Anti-VEGF İğneleri (Göz İçi Enjeksiyonları): Anormal damar büyümesini engellemek için kullanılır. En sık kullanılan ilaçlar şunlardır:
Fotodinamik Tedavi (PDT): Özel bir ilaç damardan verilir, ardından düşük enerjili lazer kullanılarak anormal damarlar kapatılır.
Lazer Fotokoagülasyon: Yüksek enerjili lazer ışınları, anormal damarları yok etmek için kullanılır.
Yaş tip sarı nokta hastalığında erken teşhis edilip tedaviye başlanmazsa merkezi görme kaybı hızla ilerleyebilir!
Sarı Nokta Hastalığını Önlemek İçin Neler Yapılabilir?
Sarı nokta hastalığının kesin bir tedavisi olmadığı için önleyici tedbirler almak çok önemlidir.
Sağlıklı ve dengeli beslenin:
Omega-3 yağ asitleri, lutein ve zeaksantin içeren yeşil yapraklı sebzeler, balık ve kuruyemişler tüketin.
Güneş gözlüğü kullanın:
Gözlerinizi UV ışınlarından koruyarak retina hasarını önleyebilirsiniz.
Sigara içmeyin:
Sigara, retina hücrelerine zarar vererek sarı nokta hastalığının ilerlemesini hızlandırır.
Düzenli göz muayenesi yaptırın:
Özellikle 40 yaş üstü bireyler her yıl detaylı göz muayenesinden geçmelidir.
Kardiyovasküler sağlığınıza dikkat edin:
Yüksek tansiyon ve kolesterol seviyelerinizi kontrol altında tutarak retina sağlığınızı koruyabilirsiniz.
